SŁOWNIK POJĘĆ

0-9

Akredytacja: Akredytacja – jest potwierdzeniem kompetencji przez jednostki certyfikujące wyroby, usługi, osoby, systemy laboratorium badawczego lub wzorcującego jako jednostki inspekcyjnej – do działań w określonym zakresie.

Aparat gammagraficzny: Aparat gammagraficzny, defektoskop gammagraficzny – aparat ze źródłem promieniotwórczym gamma (selen, iryd) – składa się z urządzenia do ekspozycji, odpowiedniego zespołu źródła, zdalnego sterowania, osłon projekcyjnych, głowicy ekspozycyjnej oraz akcesoriów umożliwiających promieniowanie emitujące przez zamknięte źródło.

Aparat rentgenowski: Aparat rentgenowski – urządzenie do wytwarzania promieniowania rentgenowskiego.

Audyt: Audyt – to systematyczny, niezależny i udokumentowany proces uzyskiwania dowodu z audytu oraz jego obiektywnej oceny w celu określenia stopnia spełnienia kryteriów audytu. Pozwala on na potwierdzenie skuteczności systemu, a także zdiagnozowanie procesów i zadań wymagających doskonalenia.

Audyt certyfikujący: Audyt certyfikujący – realizowany jest przez niezależną jednostkę w celu przyznania certyfikatu.

Audyt wewnętrzny: Audyt wewnętrzny – badanie przeprowadzone niezależnie od badanego działu organizacji, którego celem jest usprawnienie operacyjne organizacji i wniesienie do niej wartości dodanych. Audyt wewnętrzny pomaga organizacji w osiąganiu jej celów poprzez systematyczne i metodyczne podejście do oceny i doskonalenia skuteczności procesów zarządzania ryzykiem, kontroli i zarządzania organizacją.

Audyt zewnętrzny: Audyt zewnętrzny – badanie przeprowadzane przez audytorów niezależnych od badanej organizacji.

Badania DT: Badania DT (ang. destructive testing) – badanie niszczące. Badania niszczące przeprowadza się na specjalnie przygotowanych próbkach lub na gotowych wyrobach. Jedne jak i drugie w trakcie badania ulegają zniszczeniu, stąd stosowanie tego typu badań ograniczone jest najczęściej do kilku (3-5) sztuk tzw. reprezentatywnych. Celem ich jest próba charakterystyki zachowania się materiału w sytuacji obciążenia, czyli wytrzymałości eksploatacyjnej.

Badania NDT: Badania NDT (ang. non-destructive testing) – badania nieniszczące urządzeń i konstrukcji stanowią grupę metod badawczych, które dostarczają informacji o własnościach materiału obiektu, nie wpływających w istotny sposób na jego właściwości strukturalne i powierzchniowe.

Badania Radiograficzne RT: Badania Radiograficzne RT – to metoda badań nieniszczących pozwalająca wykryć nieciągłości występujące wewnątrz materiału badanego. Obiekt jest prześwietlany wysokoenergetycznym promieniowaniem jonizującym (X lub γ). Za obiektem znajduje się błona radiograficzna. Promieniowanie po przejściu przez obiekt odwzorowuje obraz wewnętrzny badanego elementu jako rzut płaski nieciągłości (np. pęcherzy, wtrąceń stałych) w postaci różnicy dawek promieniowania, która jest zobrazowana na zdjęciu radiograficznym poprzez różnice zaczernienia. Gotowe zdjęcie radiograficzne otrzymuje się poprzez odpowiednią obróbkę fotochemiczną błony (proces wywoływania). Wykryte wskazania nieciągłości są ocenianie na zdjęciu radiograficznym wg określonych kryteriów.

Badania Ultradźwiękowe UT: Badania Ultradźwiękowe UT – to metoda badań nieniszczących pozwalająca wykryć i ocenić wskazania (nieciągłości) występujące wewnątrz obiektu. Metoda ta umożliwia lokalizację i określenie wielkości nieciągłości znajdujących się wewnątrz materiału. Do wykrywania niezgodności wykorzystuje fale ultradźwiękowe najczęściej o częstotliwości 0,5 – 6 MHz. Fale ultradźwiękowe są wprowadzane w głąb materiału za pomocą głowicy ultradźwiękowej. Nieciągłości w badanym elemencie odbijają część wiązki, która wraca do głowicy (przetwornika). Technika badania opiera się na obserwacji na ekranie oscyloskopu impulsów odbitych od nieciągłości materiału.

Badania Wizualne VT: Badania Wizualne VT – to podstawa metoda badań nieniszczących powierzchniowych wykonywana przed każdym innym badaniem nieniszczącym. Poprzez badania wizualne możemy wykryć wyłącznie niezgodności, które występują na powierzchni złączy spawanych. Obserwacje przeprowadza się od strony lica i grani (jeśli zapewniono dostęp) za pomocą nieuzbrojonego oka lub przy pomocy luster, lup, itp.

Badania magnetyczno-proszkowe MT: Badania magnetyczno-proszkowe MT – to metoda badań nieniszczących powierzchniowych i podpowierzchniowych (do 2 mm głębokości) stosowana dla materiałów ferromagnetycznych. Polega na wprowadzeniu do obiektu pola magnetycznego i obserwacji lokalnych rozproszeń tego pola magnetycznego. Rozproszenia powstają bezpośrednio nad nieciągłościami i ujawnione są przez wykorzystanie drobnoziarnistego proszku, który nanoszony jest na powierzchnię badanego elementu podczas jego magnesowania.

Badania penetracyjne PT: Badania penetracyjne PT – to metoda badań nieniszczących powierzchniowych, która wykorzystuje zjawisko włoskowatości, czyli wnikania cieczy (penetranta) o niskim napięciu powierzchniowym do wąskich przestrzeni (nieciągłości) oraz wyciągania tej cieczy za pomocą chłonnej cieczy (wywoływacza). Można ją wykonywać m.in. na stalach stopowych i niestopowych, staliwie, żeliwie, aluminium, miedzi, niklu, tytanie, tworzywach sztucznych i innych. Metoda badań penetracyjnych wykorzystywana jest do wykrywania nieciągłości typu; porowatości, pęknięcia, zawalcowania itp., dodatkowo można stosować ją do prób szczelności.

Badania składu chemicznego PMI: Badania składu chemicznego PMI – to metoda badań nieniszczących pozwalająca na identyfikację stopów metali na podstawie ich składu chemicznego. Badania PMI pozwalają na zweryfikowanie jakości stosowanego materiału pod kątem jego odporności na wysokie temperatury, właściwości antykorozyjnych, spawalności i innych właściwości użytkowych. Ma to kluczowe znaczenie podczas zapewniania bezpieczeństwa wielu urządzeń i instalacji, szczególnie tych pracujących na parametrach niebezpiecznych, czyli wysokich ciśnieniach, temperaturach oraz transportujących i przetwarzających czynniki łatwopalne, trujące i toksyczne.

Badania składu chemicznego PMI: Badania składu chemicznego PMI – to metoda badań nieniszczących która pozwala na poznanie składu chemicznego elementów bez potrzeby pobierania próbek. W spektrometrze umieszczona jest lampa rentgenowska emitująca promieniowanie, które wzbudza atomy metalu. Wynik pomiaru otrzymywany jest przez zliczanie fotonów (promieniowania fluorescencyjnego) zwróconych przez wzbudzone atomy.

Badania szczelności metodą pęcherzykową LT: Badania szczelności metodą pęcherzykową LT – to metoda badań nieniszczących, która oparta jest na wykorzystaniu różnicy ciśnień połączonych ośrodków i przenikaniu gazu z ośrodka o ciśnieniu wyższym (atmosfera) do ośrodka o ciśnieniu niższym (komora próżniowa). Zastosowanie roztworu pianotwórczego w komorze próżniowej pozwala uwidocznić przenikanie powietrza z atmosfery przez nieszczelności, co umożliwia zlokalizować nieszczelności.

Badanie: Badanie – Eksperymentalne lub teoretyczne prace podejmowane przede wszystkim w celu zdobycia nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na konkretne zastosowanie lub wykorzystanie.

Badanie biegłości: Badanie biegłości – ocena rezultatów działania uczestnika względem przyjętego kryterium za pomocą porównań międzylaboratoryjnych.

Brak przetopu: Brak przetopu – (niepełny przetop) to różnica między rzeczywistym a nominalnym przetopem.

CEN: CEN (fr. Comité Européen de Normalisation) – Europejski Komitet Normalizacyjny.

Certyfikat kompetencji: Certyfikat kompetencji – jest to dokument potwierdzający kwalifikacje, wiedzę i uprawnienia pracownika do wykonywania poszczególnych rodzajów badań nieniszczących.

Defektoskop gammagraficzny: Defektoskop gammagraficzny – aparat ze źródłem promieniotwórczym gamma (selen, iryd) – składa się z urządzenia do ekspozycji, odpowiedniego zespołu źródła, zdalnego sterowania, osłon projekcyjnych, głowicy ekspozycyjnej oraz akcesoriów umożliwiających promieniowanie emitujące przez zamknięte źródło.

Defektoskop ultradźwiękowy: Defektoskop ultradźwiękowy – urządzenie służące do wykonywania badań ultradźwiękowych. Zastosowanie defektoskopów ultradźwiękowych pozwala na wykrywanie wad, ich selekcję, rejestrację, ocenę oraz pomiar własności materiału. Możliwe jest to dzięki zjawisku rozchodzenia się fal ultradźwiękowych, ich odbiciu oraz załamaniu na granicy dwóch ośrodków, interferencji i dyfrakcji. Brak ciągłości struktury materiału skutkuje odbiciem fali, co natychmiast jest sygnalizowane i rejestrowane przez defektoskop.

Detekcja: Detekcja – to odnajdywanie, wykrywanie, odszukiwanie czegoś. W naukach ścisłych, takich jak chemia czy fizyka, słowo „detekcja” odnosi się do wykrywania sygnałów elektrycznych, promieniowań, jak i ruchów np. cząsteczek.

Dyrektywa PED: Dyrektywa PED (ang. Pressure Equipment Directive) – pełna nazwa: „Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/68/UE z dn.14.05.2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku urządzeń ciśnieniowych”.

Dyrektywa ciśnieniowa: Dyrektywa ciśnieniowa – dyrektywa Unii Europejskiej mająca na celu ujednolicenie przepisów dotyczących urządzeń ciśnieniowych obowiązujących w poszczególnych krajach Unii Europejskiej. Zobowiązuje ona rządy państw członkowskich do stworzenia przepisów zgodnych z dyrektywą. Dyrektywa dotyczy urządzeń o najwyższym dopuszczalnym ciśnieniu większym niż 0,5 bara.

Grań spoiny: Grań spoiny – przeciwległa licu zewnętrzna powierzchnia ściegu przetapiającego gardziel rowka spawalniczego, która występuje w połączeniach spawanych czołowo jednostronnie.

Grubościomierz ultradźwiękowy: Grubościomierz ultradźwiękowy – urządzenie dokonujące pomiaru prędkości rozchodzenia się podłużnej fali ultradźwiękowej w danym materiale, a następnie przeliczające tę wartość na grubość materiału w milimetrach lub calach według określonego wzoru matematycznego.

IBUS: IBUS – rodzaj badań ultradźwiękowych spoin doczołowych metodą echa głowicami tandem fal poprzecznych o grubości 2,0 mm ÷ 8,0 mm i średnicy przetwornika od DN25. Metodą IBUS bada się całą objętość spoiny szukając nieciągłości takich jak: przyklejenia, pęknięcia, pasy żużli i pęcherzy itp.

IEC: IEC (ang. International Electrotechnical Commission) – Międzynarodowa Komisja Elekrotechniczna.

ISO: ISO (ang. International Organization for Standardization) – Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna.

Instrukcja NDT: Instrukcja NDT – to przewodnik prowadzenia badania, stanowiący wdrożenie ogólnych zasad i wytycznych zawartych w procedurze badania lub bezpośrednio w normie wyrobu, i opisujący krok po kroku przebieg badania konkretnego obiektu/wyrobu.

Ir-192: Ir¹⁹², Ir-192 – iryd 192 jest jednym z radioaktywnych izotopów metalu irydowego o liczbie atomowej 77, należących do grupy 9, okresu 6 i grupy do układu okresowego pierwiastków. Źródło Ir 192 uzyskuje się umieszczając iryd o wysokiej czystości > 99,9% w tabletkach a ich grubość jest dobrana do najlepszej geometrii i w takiej postaci jest używana do badań radiograficznych.

Jarzmo elekromagnetyczne: Jarzmo elekromagnetyczne – urządzenie służące do wzbudzenia pola magnetycznego przy wykonywaniu badań magnetyczno-proszkowych.

Kolimator: Kolimator – urządzenie ekranujące, ograniczające promieniowanie do założonego stałego konta. Ograniczniki wiązki zazwyczaj wykonane są z ołowiu, wolframu lub ze zubożonego uranu i umieszczone są w pozycji roboczej źródła.

Korozja: Korozja – to stopniowe niszczenie metali i ich stopów w stanie stałym pod wpływem chemicznego i elektrochemicznego oddziaływania otaczającego środowiska.

Korozja elektrochemiczna: Korozja elektrochemiczna – powstaje, gdy różnoimienne materiały pozostają we własnym styku i zwilżone są elektrolitem. Korozja ta powstaje najczęściej w połączeniu stal węglowa  stal nierdzewna.

Korozja międzykrystaliczna: Korozja międzykrystaliczna – powstaje w przypadku nagrzewania stali odpornych na korozję 500°C÷800°C (np. austenitycznych). Wówczas na granicach ziaren powstają węgliki które powodują korozję.

Korozja szczelinowa: Korozja szczelinowa – jest to stopniowy zanik warstwy tlenków metalu w szczelinach powstały w skutek utrudnionego dostępu tlenu. Występuje w szczelinach i zagłębieniach konstrukcyjnych pod uszczelkami, pod osadami i zgorzeliną oraz w pęknięciach.

Korozja wżerowa: Korozja wżerowa – polega na tworzeniu lokalnych wżerów w wyniku zainicjowania reakcji anodowej przez jony aktywujące i reakcji katodowej w obecności czynników utleniających. Dno wżeru jest anodą i zachodzi tam roztwarzanie metalu. Otoczenie wżeru jest katodą i zachodzi tam redukcja tlenu. Narażone na nią są szczególnie metale, na przykład stal nierdzewna i aluminium.

Krater: Krater – jest to jama skurczowa na końcu ściegu nieusunięta przed lub podczas układania kolejnych ściegów spoiny.

Króciec próbny: Króciec próbny, płyta próbna – spawane złącze wykonane w celu zbadania własności materiałów użytych do spawania, prawidłowości stosowanego procesu technologicznego lub w celu sprawdzenia kwalifikacji spawacza wykonującego złącze.

Kwalifikowanie technologii spawania: Kwalifikowanie technologii spawania – jest to sprawdzenie poprawności technologii spawania zapisanej we wstępnej instrukcji technologicznej spawania (pWPS) poprzez przeprowadzenie określonych badań złącza spawanego wykonanego zgodnie z pWPS.

Laboratorium: Laboratorium – jednostka realizująca jedną z działalności: badania, wzorcowanie, pobieranie próbek poddanych następnie badaniom lub wzorcowaniom.

Laboratorium badawcze: Laboratorium badawcze – jednostka wykonująca badania pozwalające na weryfikację stanu istniejącej konstrukcji oraz dokonywanie na tej podstawie prognozy dotyczącej jej trwałości, oceny jakości wykonania oraz bezpiecznego użytkowania.

Laboratorium uznane: Laboratorium uznane – potwierdzone przez niezależny organ (UDT) spełnienie wymagań określonych w systemie zapewnienia jakości.

Laboratory approval certificate: Laboratory approval certificate – a document confirming that the approved laboratory complies with the requirements of technical conditions of the Office of Technical Inspection to perform non-destructive testing within the scope covered by the approval.

Lampa rentgenowska: Lampa rentgenowska – urządzenie do wytwarzania promieniowania rentgenowskiego.

Lico spoiny: Lico spoiny – inaczej zewnętrzna powierzchnia spawu od strony jego układania.

Luksomierz: Luksomierz – przyrząd do pomiaru natężenia oświetlenia w luksach. Służy do wizualnego porównania jasności (luminancja) badanego obiektu z jasnością powierzchni wzorcowej.

Manometr: Manometr – przyrząd do pomiaru ciśnienia względem ciśnienia otoczenia zazwyczaj ciśnienia atmosferycznego.

Materiały ferromagnetyczne: Materiały ferromagnetyczne – ferromagnetyki to materiały o najsilniejszych właściwościach magnetycznych. Przykładem ferromagnetyka jest żelazo.

Metoda Vickersa HV: Metoda Vickersa HV – skala oznaczania twardości metali, węglików spiekanych i ceramiki na podstawie testu. Twardość w skali Vickersa oznacza się HV. Skala twardości Vickersa jest najszerzej stosowanym sposobem oceniania twardości materiału. Metodę tą stosuje się przede wszystkim przy pomiarze twardości złączy spawanych.

Miernik natężenia pola magnetycznego: Miernik natężenia pola magnetycznego – urządzenie służące do pomiaru natężenia pola magnetycznego.

Miernik światła UV: Miernik światła UV – mierniki promieniowania ultrafioletowego UV. Są to wyspecjalizowane mierniki pozwalające zmierzyć udział szkodliwego promieniowania typu UV-C – długość fali: 100 – 280 nm, UV-B – długość fali: 280 – 315 nm, UV-A – długość fali: 315 – 400 nm.

Nadlew spoiny: Nadlew spoiny – wypukłość wystająca ponad grubość materiału spoiny.

Narażenie: Narażenie – proces, w którym organizm ludzki może podlegać napromienieniu promieniowaniem jonizującym.

Negatoskop: Negatoskop – urządzenie do oglądania w świetle przechodzącym obrazów radiograficznych (błon rentgenowskich) – ma postać skrzynki z matowym ekranem, równomiernie od tyłu podświetlonym. Obrazy ogląda się na jego tle.

Nieciągłość: Nieciągłość – to inaczej niezgodność.

Niepewność pomiarowa: Niepewność pomiarowa – parametr związany z wynikiem pomiaru, charakteryzujący rozrzut wartości, który można w uzasadniony sposób przypisać wielkości mierzonej.

Niezgodność: Niezgodność – niespełnienie wymagania, czyli niespełnienie potrzeby lub oczekiwania, które zostało ustalone, przyjęte zwyczajowo lub jest obowiązkowe.

Niezgodność spawalnicza: Niezgodność spawalnicza – to niedoskonałość spoiny, która odbiega od idealnej jakości pod względem wyglądu i kształtu.

Norma PN-EN 10160: Norma PN-EN 10160 – „Badanie ultradźwiękowe wyrobów stalowych płaskich grubości równej lub większej niż 6 mm (metoda echa)”. W niniejszej normie opisano metodę badania ultradźwiękowego stalowych wyrobów płaskich niepowlekanych, mającą na celu wykrycie wewnętrznych nieciągłości. Ma ona zastosowanie do wyrobów płaskich o nominalnym zakresie grubości od 6 mm do 200 mm ze stali niestopowej lub stopowe.

Norma PN-EN 10228-2: Norma PN-EN 10228-2 – „Badania nieniszczące odkuwek stalowych – część 2: Badanie penetracyjne”. W niniejszej normie Europejskiej opisano techniki i kryteria akceptacji jakie należy stosować w badaniach penetracyjnych odkuwek stalowych w celu wykrycia nieciągłości powierzchniowych.

Norma PN-EN 10228-3: Norma PN-EN 10228-3 – „Badania nieniszczące odkuwek stalowych – Część 3: Badanie ultradźwiękowe odkuwek ze stali ferrytycznych lub martenzytycznych”. W niniejszej Normie Europejskiej opisano techniki, jakie należy stosować w przypadku ręcznego badania ultradźwiękowego techniką echa odkuwek wykonanych ze stali ferrytycznych i martenzytycznych.

Norma PN-EN 10308: Norma PN-EN 10308 – „Badania nieniszczące – Badanie ultradźwiękowe prętów stalowych”. W niniejszej normie opisano metodę ręcznego badania ultradźwiękowego techniką echa prętów stalowych o średnicy lub równoważnej grubości mniejszej lub równej 400 mm lub równoważnym przekroju.

Norma PN-EN 12680-1: Norma PN-EN 12680-1 – „Odlewnictwo – Badania ultradźwiękowe – Część 1: Odlewy staliwne ogólnego stosowania”. W niniejszej normie określono wymagania dotyczące ultradźwiękowego badania odlewów staliwnych (o strukturze ferrytycznej) ogólnego stosowania i metody określania wewnętrznych nieciągłości techniką echa.

Norma PN-EN 12681-1: Norma PN-EN 12681-1 – „Odlewnictwo – Badania radiograficzne – część 1: Techniki błon radiograficznych. W niniejsze normie określono wymagania dotyczące badań odlewów technikami błon radiograficznych oraz określono procedurę doboru warunków postępowania w procesie odlewania staliw, żeliwa, aluminium, kobaltu, niklu, tytanu, cynku i ich stopów.

Norma PN-EN 1369: Norma PN-EN 1369 – „Odlewnictwo – Badania magnetyczno-proszkowe”. W niniejszej normie opisano wymagania, jakie stosuje się do badań magnetyczno-proszkowych odlewów z ferromagnetycznego żeliwa i staliwa. Podano w niej kryteria akceptacji za pomocą poziomów nasilenia określonych charakterem, powierzchnią i wymiarami występujących nieciągłości.

Norma PN-EN 1371-1: Norma PN-EN 1371-1 – „Odlewnictwo – Badania penetracyjne – część 1; Odlewy wykonane w formach piaskowych, kokilach, i pod niskim ciśnieniem”. W niniejszej normie określono techniki i kryteria akceptacji (poziomy nasilenia) dla badania penetracyjnego odlewów.

Norma PN-EN 1593: Norma PN-EN 1593 – „Badania nieniszczące. Badanie szczelności. Próba pęcherzykowa”. W niniejszej normie określono wymagania, jakie stosuje się w celu wykrycia i lokalizacji nieszczelności opisanymi technikami emisji pęcherzyków: zanurzeniową i stosowania cieczy.

Norma PN-EN 1779: Norma PN-EN 1779 – „Badania nieniszczące. Badanie szczelności. Kryteria wyboru metody i techniki”. W niniejszej normie określono kryteria wyboru metody i techniki badań do oceny szczelności przez wskazanie lub pomiar przecieku gazu.

Norma PN-EN ISO 10228-1: Norma PN-EN ISO 10228-1 – „Badania nieniszczące odkuwek stalowych – Część 1: Badanie magnetyczno-proszkowe”. W niniejszej normie opisano techniki i kryteria akceptacji, jakie należy stosować w przypadku badania magnetyczno-proszkowego odkuwek wykonanych z materiałów ferromagnetycznych. Opisana metoda jest stosowana do wykrywania nieciągłości powierzchniowych.

Norma PN-EN ISO 10675-1: Norma PN-EN ISO 10675-1 – „Badania nieniszczące spoin – Kryteria akceptacji badań radiograficznych – Część 1: Stal, nikiel, tytan i ich stopy”. W niniejszej normie podano poziomy akceptacji dla wskazań niezgodności w spoinach doczołowych stali, niklu, tytanu i ich stopów wykrytych podczas badań radiograficznych. Jeśli tak uzgodniono, poziomy akceptacji mogą być zastosowane do innych typów złączy spawanych lub materiałów. Poziomy akceptacji mogą być związane z normami spawalniczymi, normami wyrobu, warunkami technicznymi lub przepisami. Gdy złącze spawane spełnia wymagania podane dla określonego poziomu jakości, rozmiary niezgodności dopuszczone w normie są porównywane z wymiarami wskazań ujawnionych na wykonanym radiogramie złącza spawanego.

Norma PN-EN ISO 10893-10: Norma PN-EN ISO 10893-10 – „Badania nieniszczące rur stalowych – Część 10: Automatyczne badanie ultradźwiękowe rur stalowych bez szwu i spawanych (z wyłączeniem rur spawanych łukiem krytym) w celu wykrycia nieciągłości wzdłużnych i/lub poprzecznych”. W niniejszej normie określono wymagania dotyczące automatycznego badania ultradźwiękowego falą poprzeczną stalowych rur bez szwu lub spawanych z wyjątkiem rur spawanych łukiem krytym (SAW), których celem jest wykrycie nieciągłości wzdłużnych i/lub nieciągłości poprzecznych.

Norma PN-EN ISO 10893-4: Norma PN-EN ISO 10893-4 – Badania nieniszczące rur stalowych- część 4; Badanie penetracyjne rur stalowych bez szwu i spawanych w celu wykrycia nieciągłości powierzchniowych”. W niniejszej normie określono wymagania dla penetracyjnego badania rur stalowych bez szwu i spawanych, którego celem jest wykrycie powierzchniowych nieciągłości materiału.

Norma PN-EN ISO 10893-8: Norma PN-EN ISO 10893-8 – „Badania nieniszczące rur stalowych – Część 8: Automatyczne badanie ultradźwiękowe rur stalowych bez szwu i spawanych w celu wykrycia rozwarstwień”. W niniejszej normie określono wymagania dotyczące automatycznego ultradźwiękowego wykrycia rozwarstwień w rurach stalowych bez szwu i spawanych, z wyłączeniem rur spawanych łukiem krytym (SAW), w obszarach przyległych do spoiny w rurach spawanych oraz końcach rur bez szwu i spawanych.

Norma PN-EN ISO 11666: Norma PN-EN ISO 11666 – „Badania nieniszczące spoin – Badania ultradźwiękowe – Poziomy akceptacji”. Niniejsza Norma Międzynarodowa dotyczy badań ultradźwiękowych spoin z pełnym przetopem w stalach ferrytycznych w zakresie grubości od 8 mm do 100 mm. Może dotyczyć również innych rodzajów spoin, innych materiałów i grubości powyżej 100 mm, pod warunkiem, że badania zostaną przeprowadzone z odpowiednim uwzględnieniem geometrii i właściwości akustycznych elementu oraz że nastawa czułości badania zostanie dostosowana do poziomów akceptacji według niniejszej Normy Międzynarodowej.

Norma PN-EN ISO 17025: Norma PN-EN ISO 17025 – „Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących”. W niniejszym dokumencie określono ogólne wymagania dotyczące kompetencji, bezstronności oraz spójnego działania laboratoriów. Niniejszy dokument ma zastosowanie do wszystkich organizacji prowadzących działalność laboratoryjną, niezależnie od liczby personelu.

Norma PN-EN ISO 17636-1: Norma PN-EN ISO 17636-1 – „Badania nieniszczące spoin – Badanie radiograficzne – Część 1: Techniki promieniowania X i gamma z błoną”. W niniejszej normie określono ogólne wymagania dotyczące badania radiograficznego złączy spawanych materiałów metalowych stosując techniki błony radiograficznej.

Norma PN-EN ISO 17640: Norma PN-EN ISO 17640 – „Badania nieniszczące spoin – Badania ultradźwiękowe – Techniki, poziomy badania i ocena”. W niniejszej normie określono techniki ręcznego badania ultradźwiękowego złączy spawanych z pełnym przetopem metali o grubości ≥ 8 mm i o niskim tłumieniu fal ultradźwiękowych przy temperaturach obiektu od 0°C do 60°C. Dotyczy ona złączy spawanych, w których zarówno materiał podstawowy jak i stopiwo mają strukturę ferrytyczną. Niniejszy dokument może być stosowany do oceny nieciągłości dla celów akceptacji złączy spawanych.

Norma PN-EN ISO 23277: Norma PN-EN ISO 23277 – „Badania nieniszczące spoin – Badania penetracyjne – Poziomy akceptacji”. W niniejszej Normie Międzynarodowej podano poziomy akceptacji wskazań niezgodności powierzchniowych wykrytych podczas badań penetracyjnych. Poziomy akceptacji są przeznaczone przede wszystkim do stosowania podczas badań produkcyjnych, ale jeśli to jest właściwe mogą być stosowane na potrzeby kontroli podczas eksploatacji.

Norma PN-EN ISO 23278: Norma PN-EN ISO 23278 – „Badania nieniszczące spoin – Badania magnetyczno-proszkowe – Poziomy akceptacji”. W niniejszej Normie Międzynarodowej podano poziomy akceptacji wskazań niezgodności w stalach ferromagnetycznych wykrytych podczas badań magnetyczno-proszkowych. Poziomy akceptacji są przeznaczone przede wszystkim do stosowania podczas badań produkcyjnych.

Norma PN-EN ISO 5817: Norma PN-EN ISO 5817 – „Spawanie – Złącza spawane ze stali, niklu, tytanu i ich stopów (z wyjątkiem spawanych wiązką) – Poziomy jakości według niezgodności spawalniczych”. W niniejszej Normie Międzynarodowej ustalono poziomy jakości według niezgodności spawalniczych w złączach spawanych (z wyjątkiem spawanych wiązką) wszystkich rodzajów stali, niklu, tytanu i ich stopów. Jest ona stosowana do materiałów o grubości powyżej 0,5 mm. Dotyczy ona w pełni przetopionych spoin czołowych i wszystkich spoin pachwinowych.

Norma PN-EN ISO 9712: Norma PN-EN ISO 9712 – „Badania nieniszczące – Kwalifikacja i certyfikacja personelu badań nieniszczących”. W niniejszej Normie Międzynarodowej określono wymagania dotyczące zasad kwalifikacji i certyfikacji personelu, który wykonuje przemysłowe badania nieniszczące (NDT).

Obróbka cieplna: Obróbka cieplna – proces cieplny polegający na odpowiednim nagrzewaniu, wygrzewaniu i chłodzeniu do zadanych temperatur i z określoną szybkością, powodujący zmiany własności stopu w stanie stałym. Celem stosowania operacji i zabiegów obróbki cieplnej jest np. zmiana własności mechanicznych i plastycznych poprzez zmianę struktury.

Ochrona radiologiczna: Ochrona radiologiczna – to całokształt działań i przedsięwzięć zmierzających do zapobiegania narażeniu ludzi i środowiska na promieniowanie jonizujące, a w przypadku braku możliwości zapobieżenia takiemu narażeniu, działania zmierzające do ograniczenia szkodliwego wpływu tego promieniowania na zdrowie.

Odkuwka: Odkuwka – produkt końcowy uzyskiwany w procesie plastycznego kształtowania metali. W zależności od rodzaju technologii obróbki plastycznej odkuwka może być: matrycowa (uzyskana w procesie kucia matrycowego) lub swobodna (uzyskana w procesie kucia swobodnego).

Odlew: Odlew – przedmiot wykonany przez napełnienie formy odlewniczej (odlewanie) ciekłym metalem lub stopem, krzepnącym w tej formie, lub innym utwardzającym się tworzywem (np.: gips, ceramika, bazalt, szkło, żywica syntetyczna).

PED: PED (Pressure Equipment Directive) – full name: Directive 2014/68/EU of the European Parliament and of the Council of 15 May 2014 on the harmonisation of the laws of the Member States relating to the making available on the market of pressure equipment.

PN: PN – Oznaczenie Polska Norma. Polskie Normy są opracowywane przez Komitety Techniczne – ciała złożone z ekspertów delegowanych przez instytucje zainteresowane normalizacją i zatwierdzone są przez Polski Komitet Normalizacyjny.

PN-EN ISO 10893-5: PN-EN ISO 10893-5 – „Badania nieniszczące rur stalowych – Część 5: Badanie magnetyczno-proszkowe ferromagnetycznych rur stalowych bez szwu i spawanych w celu wykrycia nieciągłości powierzchniowych”. W niniejszej normie określono wymagania dla magnetyczno-proszkowego badania stalowych ferromagnetycznych rur bez szwu i spawanych, którego celem jest wykrycie powierzchniowych nieciągłości na całej rurze i na prostych/zukosowanych końcowych powierzchniach czołowych rur.

Penetrant: Penetrant – ciecz o dużej zwilżalności, małym napięciu powierzchniowym i niskiej lepkości, która wnika do wszystkich szczelin, nieciągłości otwartych na powierzchni, w oparciu o zjawisko włoskowatości (kapilary). Penetrant zawiera specjalny barwnik dobrze widoczny na tle wywoływacza. Obserwowanie penetranta odbywa się w świetle białym (barwnik penetranta jest wtedy czerwony lub niebieski) lub w promieniowaniu UV-A (barwnik jest wtedy żółto-zielony, silnie fluoryzuje pod wpływem promieniowania UV-A). Penetranty można nanosić na powierzchnię przy pomocy np. pędzla lub rozpylać przy użyciu aerozoli. Ponadto stosuje się zanurzanie badanego elementu w specjalnej wannie wypełnionej penetrantem.

Pirometr: Pirometr – urządzenie służące do bezdotykowego pomiaru temperatury. W praktyce oznacza to, że można zmierzyć temperaturę ciała lub przedmiotu nie dotykając go, ponieważ sprzęt ten działa w oparciu o wykrywanie poziomu promieniowania cieplnego, które jest emitowane przez poddawane pomiarom ciało.

Podkład biały: Podkład biały – substancja chemiczna biała służąca jako kontrast przy wykonywaniu badań magnetyczno-proszkowych metodą barwną.

Podtopienie: Podtopienie – podtopienie to nieregularny rowek w materiale podstawowym podczas spawania przy brzegu ściegu lub w uprzednio ułożonym metalu spoiny.

Pomiar: Pomiar – Pomiar jest to zespół czynności wykonywanych w celu ustalenia miary określonej wielkości fizycznej lub umownej jako iloczynu jednostki miary oraz liczby określającej wartość liczbową tej wielkości, inaczej mówiąc porównywanie wartości danej wielkości z jednostką miary tej wielkości.

Pomiar owalizacji rur: Pomiar owalizacji rur – pomiar geometryczny pozwalająca określić kształt pod względem symetrii i miarowości oraz stany naprężeń występujących wewnątrz badanego elementu rury. W elementach ciśnieniowych produkowanych z prostych rur, a następnie podlegających gięciu, trudno jest uzyskać idealny przekrój kołowy pomimo najnowszych możliwości technologicznych. Badanie owalizacji rur pozwala na szacunkowe określenie trwałości eksploatacyjnej.

Pomiar owalności: Pomiar owalności – pomiar dwóch wzajemnie prostopadłych średnic za pomocą tego samego przyrządu pomiarowego. Wraz z liczbą mierzonych średnic wzrasta dokładność pomiaru. Średnice te jednak muszą być wzajemnie przestawione o odpowiednie kąty.

Pomiary twardości HT: Pomiary twardości HT twardościomierzem przenośnym – to metoda badań nieniszczących wykorzystująca metodę UCI. Metoda UCI wykorzystuje sondę, która ma wbudowany pręt zakończony diamentowym wgłębnikiem Vickersa zamontowanym na jednym końcu. Pręt oscyluje z częstotliwością około 70 kHz, gdy diament sondy jest dociskany do badanego materiału, częstotliwość ulega zmianie od tej wartości bazowej ze względu na właściwości badanego materiału. Zmiana częstotliwości jest proporcjonalna do powierzchni styku, czyli obszaru wgłębienia wytworzonego przez diament Vickersa. Oprogramowanie urządzenia porównuje dwie częstotliwości i matematycznie przelicza wartość twardości Vickersa (HV).

Pompa próżniowa: Pompa próżniowa – urządzenie służące do usuwania gazów (wytworzenia podciśnienia) w zamkniętej przestrzeni. Wykorzystywana do wytwarzania podciśnienia podczas wykonywania próby szczelności metodą pęcherzykową.

Porowatość: Porowatość – właściwość ciał stałych określająca wielkość i ilość pustych przestrzeni wewnątrz materiału. Puste przestrzenie są obszarami, w których nie ma materiału stałego, ewentualnie tylko płyn – najczęściej woda lub powietrze.

Porównania międzylaboratoryjne: Porównania międzylaboratoryjne – zorganizowanie, wykonanie i ocena pomiarów lub badań tego samego lub podobnych obiektów przez co najmniej dwa laboratoria zgodnie z uprzednio określonymi warunkami.

Porównania wewnątrzlaboratoryjne: Porównania wewnątrzlaboratoryjne – zorganizowanie, wykonanie i ocena pomiarów i badań tego samego obiektu w tym samym laboratorium zgodnie z uprzednio określonymi warunkami.

Poziom akceptacji: Poziom akceptacji – jest to poziom granicznych wielkości niezgodności dla którego dane złącze spawane uznaje się jako akceptowalne. Dla badań wizualnych poziom jakości i poziom akceptacji są takie same. Natomiast w przypadku badań UT, RT, PT i MT poziomy akceptacji odpowiadają odpowiednim poziomom jakości.

Poziom jakości spoin: Poziom jakości spoin – są to kategorie jakości spoiny określone na podstawie rodzaju i wielkości zaobserwowanych niezgodności spawalniczych. Poziom jakości określa się przy wykonywaniu badań wizualnych, ultradźwiękowych, radiograficznych, penetracyjnych i magnetyczno-proszkowych.

Procedura NDT: Procedura NDT – to przewodnik opisujący tok postępowania i odpowiedzialności przy realizacji badania nieniszczącego (NDT) od momentu zlecenia do przekazania wyniku badania.

Promieniowanie X: Promieniowanie X – sztuczne źródło promieniowania rentgenowskiego, bańka próżniowa mająca zatopione elektrody (anodę i katodę) w postaci wolframowej spirali. Wysokie napięcie przyłożone do elektrod przyspiesza dodatnie jony (jonowa lampa rentgenowska) lub elektrony odrywające się z katody (elektronowa lampa rentgenowska). Cząstki te, bombardując elektrodę (katodę w lampie jonowej lub anodę w lampie elektronowej), emitują promieniowanie hamowania, będące strumieniem kwantów promieniowania X o ciągłym widmie energetycznym. Promieniowanie hamowania powstaje w wyniku oddziaływania cząstki z polami elektrostatycznymi jąder i elektronów w materii, z której wykonana jest anoda. Elektrony, zderzając się z anodą, są w niej hamowane, co powoduje powstawanie promieniowania X.

Promieniowanie jonizując: Promieniowanie jonizujące – promieniowanie elektromagnetyczne (γ, X) lub cząstkowe (korpuskularne, np. α, β), które w czasie przenikania przez materię ma zdolność wytwarzania, bezpośrednio lub pośrednio, jonów (z wyłączeniem fotonów promieniowania ultrafioletowego).

Promieniowanie rentgenowskie: Promieniowanie rentgenowskie – (promieniowanie rtg, promienie X, promieniowanie Roentgena) – rodzaj promieniowania elektromagnetycznego, które jest generowane podczas wyhamowywania elektronów. W widmie fal elektromagnetycznych promieniowanie rentgenowskie znajduje się za nadfioletem, pokrywając się z zakresem promieniowania gamma.

Protokół z badań: Protokół z badań – dokument zawierający cel i plan badania, a także opis metodyki wraz z opisem planowanego przebiegu i warunków badania.

Przetop: Przetop – rodzaj złącza powstającego w procesie fizycznym łączenia materiałów poprzez ich miejscowe stopienie i zestalenie. Stosowane np. do łączenia metali (głównie stali) i tworzyw sztucznych. Przy spawaniu zwykle dodaje się spoiwo spawalnicze, tj. stapiający się wraz z materiałem rodzimym materiał dodatkowy wypełniający spoinę.

Przyklejenie: Przyklejenie – brak połączenia metalicznego (stopienia) między metalem spoiny a materiałem podstawowym oraz pomiędzy poszczególnymi warstwami lub ściegami spoiny. Rozróżnia się trzy rodzaje przyklejeń: przyklejenie brzegowe, przyklejenie międzyściegowe, przyklejenie graniowe.

Próbka odniesienia PT typ 2: Próbka odniesienia PT typ 2 – jest to blok testowy typu 2 który służy do czynności weryfikacyjnych (sprawdzania wydajności) systemu penetracyjnego.

Pęknięcie: Pęknięcie – miejscowe przekroczenie stanu naprężeń (odkształceń), w wyniku którego następuje przekroczenie wytrzymałości materiału na rozciąganie tj. utrata ciągliwości.

Płyta próbna: Płyta próbna – spawane złącze wykonane w celu zbadania własności materiałów użytych do spawania, prawidłowości stosowanego procesu technologicznego lub w celu sprawdzenia kwalifikacji spawacza wykonującego złącze.

pWPS: pWPS (ang. preliminary Welding Procedure Specification) – wstępna Instrukcja Technologii Spawania (pWPS). Wstępny opis procesu kwalifikacji technologii spawania polegający na wykonaniu prób spawalniczych i na ich podstawie opracowaniu wstępnej instrukcji, a potem przystąpieniu do spawania właściwego złącza próbnego i sprawdzeniu jego poprawności przez badania nieniszczące.

Radiometr: Radiometr – urządzenie rejestrujące intensywność radiacji elektromagnetycznej (promieniowania elektromagnetycznego) danego zakresu długości fal w dowolnej części spektrum elektromagnetycznego.

Rozprysk: Rozprysk – drobne cząsteczki metalu, które wydostają się ze słupa łuku spawalniczego i osadzają się na elementach uchwytu spawalniczego: dyszy gazowej i końcówce prądowej. Odpryski spawalnicze mogą się osadzać również na elemencie spawanym.

Rozwarstwienie: Rozwarstwienie – wada materiału polegająca na oddzieleniu się od siebie poszczególnych warstw.

Se-75: ⁷⁵Se, Se-75 – selen-75 uzyskuje się drogą napromieniowania w reaktorze neutronami materiału tarczowego ⁷⁴Se. Proces naświetlania w reaktorze trwa dość długo (zwykle kilka miesięcy). Źródło Se-75 jest wykorzystywane w badaniach radiograficznych do prześwietlania spoin, odkuwek i odlewów na obiektach przemysłowych.- selen-75 uzyskuje się drogą napromieniowania w reaktorze neutronami materiału tarczowego ⁷⁴Se. Proces naświetlania w reaktorze trwa dość długo (zwykle kilka miesięcy). Źródło Se-75 jest wykorzystywane w badaniach radiograficznych do prześwietlania spoin, odkuwek i odlewów na obiektach przemysłowych.

Sektor przemysłowy: Sektor przemysłowy – to sektor, który obejmuje dany rodzaj elementów i urządzeń wytwarzanych lub eksploatowanych.

Sektor wyrobu: Sektor wyrobu – określa rodzaje produktów, które możemy poddawać badaniom NDT. Są to np.: złącza spawane (w tym wykonane z materiałów kompozytowych), odlewy, odkuwki itp.

Sentinel Delta: Sentinel Delta – pojemnik do przewożenia źródła promieniowania w określoną pozycję ekspozycyjną, gdy jest to wymagane, oraz zabezpieczania go i osłaniania, gdy źródło nie jest w użyciu. Maksymalny ciężar opakowania 22 kg z płaszczem, 20 kg bez płaszcza.

Sentinel Elite: Sentinel Elite – pojemnik do przewożenia źródła promieniowania w określoną pozycję ekspozycyjną, gdy jest to wymagane, oraz zabezpieczania go oraz osłaniania, gdy źródło nie jest w użyciu. Maksymalny ciężar opakowania to 18 kg z płaszczem, 16 kg bez płaszcza.

Spawanie: Spawanie – metoda łączenia ze sobą różnego rodzaju metali. Istnieją różne techniki spawalnicze umożliwiające łączenie niemal wszystkich rodzajów metali żelaznych, a także nieżelaznych. Aby wykonać spaw, czyli połączenie, używane są różnego rodzaju spoiwa, a jednym z nich są pręty spawalnicze.

Specyfikacja: Specyfikacja – dokument, który określa w kompletny, precyzyjny i możliwy do weryfikacji sposób wymagania, projekt, zachowanie lub inne właściwości.

Spektrometr: Spektrometr – specjalistyczne urządzenie umożliwiające analizowanie na podstawie zarejestrowanego widma składu pierwiastkowego substancji.

Spektrometr: Spektrometr – Jest to urządzenie umożliwiające analizowanie składu pierwiastkowego substancji na podstawie zarejestrowanego widma.

Spoina, złącze spawane: Spoina, złącze spawane – rodzaj złącza powstającego w procesie fizycznym łączenia materiałów poprzez ich miejscowe stopienie i zestalenie. Stosowane np. do łączenia metali (głównie stali) i tworzyw sztucznych. Przy spawaniu zwykle dodaje się spoiwo spawalnicze, tj. stapiający się wraz z materiałem rodzimym materiał dodatkowy wypełniający spoinę.

Spoinomierz: Spoinomierz – przyrząd służący do pomiaru wielkości szczeliny, kąta ukosowania oraz szerokości, wysokości i głębokości podcięcia spoiny. Składa się ze skali głównej, miernika wysokości, miernika głębokości podtopienia oraz miernika wielozadaniowego.

Spójność pomiarowa: Spójność pomiarowa – jest to właściwość pomiaru lub wzorca jednostki miary polegająca na tym, że można go powiązać z określonymi odniesieniami, na ogół z wzorcami państwowymi lub międzynarodowymi jednostkami miary, za pośrednictwem nieprzerwanego łańcucha porównań, z których wszystkie mają określone niepewności.

Stopnie kwalifikacji: Stopnie kwalifikacji – jest to zestaw wiedzy i umiejętności wymaganych do realizacji składowych zadań zawodowych. Wynikają z określonych dokumentów (świadectw, dyplomów, zaświadczeń) i stwarzają domniemanie, że legitymujący się nimi człowiek ma odpowiednie kompetencje.

Strefa wpływu ciepła (SWC): Strefa wpływu ciepła (SWC) – obszar wokół spoiny w spawanych materiałach metalowych. Struktura mikroskopowa i właściwości tej strefy są inne niż materiałów łączonych i spoiny. Strefa wpływu ciepła powstaje podczas spawania, zgrzewania oraz cięcia laserowego i plazmowego.

Suwmiarka: Suwmiarka – urządzenie służące do pomiarów wymiarów zewnętrznych i wewnętrznych przedmiotów oraz ich głębokości z dokładnością do setnych części milimetra. Standardowe suwmiarki pozwalają na pomiary do 150 mm.

Świadectwo uznania laboratorium: Świadectwo uznania laboratorium – dokument potwierdzający, że uznane laboratorium spełnia wymagania warunków technicznych Urzędu Dozoru Technicznego do wykonywania badań nieniszczących w zakresie objętym uznaniem.

Termohigrometr: Termohigrometr – przyrząd do pomiaru wilgotności powietrza oraz jego temperatury. Jego zasada funkcjonowania opiera się na stałym działaniu specjalnego czujnika, który rejestruje zależne od wilgotności powietrza zmiany w przewodzeniu i oporności.

Test widzenia: Test widzenia – jest to pomiar różnej wrażliwości na światło w polu widzenia osoby badanej, którego dokonuje się sprawdzając czy pacjent widzi obiekty na tle jednolitego tła.

Testing laboratory: Testing laboratory – an entity which conducts testing to verify the state of an existing structure and make predictions about its durability, workmanship and safe usage.

Twardościomierz: Twardościomierz – przyrząd do pomiaru twardości. Konstrukcja zależy przede wszystkim od metody pomiaru twardości, do jakiej jest on przeznaczony.

Twardość: Twardość – właściwość ciał stałych definiowana w technice jako opór stawiany przez ciało badane przy działaniu na niego innego, twardszego ciała z określoną siłą.

UDT: UDT – Urząd Dozoru Technicznego. Jest to instytucja powołana, by zapewnić bezpieczeństwo obsługi wszystkich instalacji technicznych i urządzeń, które pod względem prawnym podlegają dozorowi technicznemu. UDT prowadzi zarówno działalność certyfikacyjną – UDT-CERT, jak i szkoleniową – Akademia UDT.

UDT: UDT – Office of Technical Inspection. A Polish institution established to ensure the safety of operation of all technical installations and equipment which are legally subject to technical inspection. UDT’s activities involve both certification – UTD-CERT and training – UDT academy.

Ultradźwiękowy pomiar grubości materiału UTT: Ultradźwiękowy pomiar grubości materiału UTT – to metoda badań nieniszczących ultradźwiękowych która polega na wykorzystaniu podłużnych fal ultradźwiękowych, wprowadzonych do materiału i pomiarze czasu przejścia fali przez obiekt.

VAACOM BOX: VAACOM BOX – badania szczelności przy zastosowaniu komory próżniowej. Próba szczelności z zastosowaniem komory próżniowej jest skuteczną techniką badania złączy spawanych. Jest to względnie szybka metoda testowania, która może być przeprowadzana bez zakłócania innych czynności produkcyjnych. Do testu wykorzystuje się komorę próżniową w formie przyssawkowej, która wyposażona jest w gumowe uszczelki wokół jej otwartego dna i górnej pokrywy z przezroczystego pleksiglasu. Badany odcinek spoiny jest powlekany roztworem pianotwórczym, po czym na tę sekcję nakładana jest komora, w której wywołuje się lekkie podciśnienie. Jeśli w badanej spoinie istnieje nieszczelność wówczas następuje przenikanie przez nią powietrza z atmosfery (tj. odwrotnej strony spoiny) do wnętrza komory co uwidacznia się pojawianiem pęcherzy mydlanych na jej powierzchni w miejscu przecieku.

WPQR: WPQR (ang. Welding Procedure Qualification Record) – Protokół Kwalifikowania Technologii Spawania. Jest to dokument, będący uprawnieniem firmy do wykonywania prac spawalniczych na danych materiałach o określonych grubościach (a dla rur także średnicach) stosując do tego własną technologię spawania.

WPS: WPS (ang. Welding Procedure Specification) – to instrukcja dla spawacza przygotowywana na podstawie sprawdzonej i potwierdzonej technologii spawania WPQR (Welding Procedure Qualification Record). podstawowe zawierająca co najmniej wytyczne technologiczne, czyli oznaczenia cyfrowe procesu spawania, sposób przygotowania powierzchni, rysunek schematyczny spawanego złącza, parametry podczas spawania i pozycję czy informacje dotyczące spoiwa, dane identyfikujące, informacje dotyczące spawanego materiału, a także pozostałe wymagania szczegółowe związane ze sposobem spawania.

WUDT – UC: WUDT – UC – Warunki i wytyczne Urzędu Dozoru Technicznego dotyczące urządzeń ciśnieniowych podlegających dozorowi technicznemu na mocy ustawy z dnia 21 grudnia 2000 roku o dozorze technicznym i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 roku w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu.

WUDT – UC: WUDT – UC – The requirements and guidelines of the Office of Technical Inspection regarding pressure equipment subject to technical inspection pursuant to the Act of 21 December 2000 on Technical Inspection and the Regulation of the Council of Ministers of 7 December 2012 on the types of technical devices subject to technical inspection.

Wada spawalnicza: Wada spawalnicza – niezgodność spawalnicza, która nie spełnia przyjętych kryteriów akceptacji. Dla przykładu wadą spawalniczą jest pęknięcie w spoinie, które jest niedopuszczalne dla każdego poziomu jakości wg PN-EN ISO 5817.

Walidacja: Walidacja – to potwierdzenie, przez dostarczenie dowodu obiektywnego, że zostały spełnione wymagania odnośnie konkretnego użycia lub zastosowania.

Wklęśniecie grani: Wklęśniecie grani – charakterystyczne wklęśnięcie powierzchni spoiny od strony grani na całej jej szerokości. Występuje przeważnie przy obwodowym spawaniu rur w pozycji pułapowej wskutek działania siły ciężkości na rzadkopłynny metal jeziorka spawalniczego. Często również przyczyną wklęśnięć są: nieprawidłowe złożenie elementów do spawania polegające na pozostawieniu między nimi zbyt dużego odstępu, zbyt duża prędkość spawania oraz zbyt krótki wolny wylot elektrody w przypadku spawania w osłonie gazów ochronnych.

Wklęśniecie lica: Wklęśniecie lica – charakterystyczne wklęśnięcie powierzchni spoiny od strony lica na całej jej szerokości. Przyczyna powstawania: zbyt duża odległość między łączonymi elementami; zbyt duży prąd spawania; w przypadku spawania doczołowego rur ze stali nierdzewnej wklęśnięcie lica występuje podczas niedostatecznej wartości przepływu gazu ochronnego w rurze.

Wtrącenia stałe: Wtrącenia stałe – czyli ciała obce, które dostały się do spoiny. Mogą to być wtrącenia żużla, topnika, tlenków oraz wtrącenia metaliczne.

Wyciek: Wyciek – jest to za duża ilość materiału w grani spoiny wystająca nadmiernie poza płaszczyznę materiału spawanego.

Wywoływacz: Wywoływacz – substancja silnie chłonąca penetrant. Wywoływacz nakłada się na powierzchnię, po usunięciu z niej nadmiaru penetranta, aby wyciągnąć pozostały penetrant ze wszystkich otwartych nieciągłości i zobrazować go na powierzchni. Wywoływacz ma barwę silnie kontrastującą z penetrantem.

Wzorcowanie: Wzorcowanie – to operacja polegająca na ustaleniu wartości wskazywanych przez przyrząd wzorcowany w stosunku do odpowiadającym im wartościom wzorca miar.

Wzorcowanie: Wzorcowanie – ogół czynności ustalających relację między wartościami wielkości mierzonej wskazanymi przez przyrząd pomiarowy a odpowiednimi wartościami wielkości fizycznych realizowanymi przez wzorzec jednostki miary wraz z podaniem niepewności tego pomiaru. W najprostszym przypadku polega to na określeniu różnicy pomiędzy wskazaniem przyrządu wzorcowego (wzorca miary wyższego rzędu, materiału odniesienia wyższego rzędu, przyrządu wskazującego wyższego rzędu) a wskazaniem przyrządu wzorcowanego (wzorca miary niższego rzędu, materiału odniesienia niższego rzędu, przyrządu wskazującego niższego rzędu), z uwzględnieniem niepewności pomiaru dokonanego przy pomocy przyrządu wzorcowego.

Wzorzec Bertholda: Wzorzec Bertholda – urządzenie kontrolne do określania czułości wskazań przy badaniu proszkiem magnetycznym oraz określania kierunku pola magnetycznego. Służy do kontroli kierunku i mocy magnesowania. Ocenie podlega wskazanie sztucznych pęknięć ustawionych w kształcie krzyża.

Wzorzec UTT schodkow: Wzorzec UTT schodkowy – blok kalibracyjny wykorzystywany w badaniach ultradźwiękowych – służy do wyskalowania podstawy czasu dla fal podłużnych. Stosowany do kalibracji grubościomierzy ultradźwiękowych.

Wzorzec nr 1 (W1): Wzorzec nr 1 (W1) – blok kalibracyjny wykorzystywany w badaniach ultradźwiękowych do kontroli kąta załamania głowic skośnych, energii układu aparat-głowica normalna, badania rozdzielczości głowic normalnych, nastawienia czułości głowic normalnych oraz skośnych.

Wzorzec nr 2 (W2): Wzorzec nr 2 (W2) – blok kalibracyjny wykorzystywany w badaniach ultradźwiękowych do kontroli kąta załamania głowic skośnych, skalowania podstawy czasu dla fal poprzecznych oraz wyznaczania energii głowic skośnych.

Wzorzec twardości Vickersa: Wzorzec twardości Vickersa – blok kalibracyjny do skalowania twardości w skali Vickersa (skala HV) w twardościomierzach przenośnych.

Wżer: Wżer – korozja występująca tylko w pewnych miejscach w postaci plam często sięgając głęboko w materiał.

Zakres uznania: Zakres uznania – szczegółowy zakres metod badawczych objętych uznaniem UDT zawarty w załączniku do świadectwa Uznania Laboratorium.

Zamknięte źródło promieniotwórcze: Zamknięte źródło promieniotwórcze – źródło promieniotwórcze o takiej budowie, która w warunkach określonych dla jego stosowania uniemożliwia przedostanie się do środowiska zawartej w nim substancji promieniotwórczej.

Zawiesina fluoroscencyjna: Zawiesina fluoroscencyjna – zawiesina wodna proszku fluorescencyjnego, gotowa do użytku, zmywalna zmywaczem, odpowiednia do badań metali ferromagnetycznych.

Zawiesina magnetyczna: Zawiesina magnetyczna – jest to substancja wykorzystywana w badaniach magnetyczno-proszkowych do lokalizacji wad powierzchniowych i podpowierzchniowych w elementach z materiałów ferromagnetycznych.

Zezwolenie na prowadzenie działalności ze źródłami promieniowania jonizującego: Zezwolenie na prowadzenie działalności ze źródłami promieniowania jonizującego – Zezwolenia na wykonywanie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące wydaje Prezes Państwowej Agencji Atomistyki na podstawie wniosku od kierownika jednostki organizacyjnej, która taką działalność chce prowadzić. Zezwolenie wydaje się na czas nieoznaczony, chyba że jednostka organizacyjna ubiegająca się o wydanie zezwolenia złoży wniosek o wydanie zezwolenia na czas oznaczony.

Zmywacz: Zmywacz – ciecz, która służy do wstępnego mycia powierzchni, usuwania nadmiaru penetranta oraz do czyszczenia końcowego. W zależności od rodzaju zastosowanego penetranta zmywacz może być po prostu wodą lub specjalnym rozpuszczalnikiem.

Źródło promieniotwórcze: Źródło promieniotwórcze – źródło promieniowania jonizującego zawierające materiał promieniotwórczy w celu wykorzystania promieniotwórczości tego materiału.

Powyższy słownik pojęć został opracowany na podstawie informacji ogólnie dostępnych w internecie.

SŁOWNIK POJĘĆ

Copyright © 2025 Polimer Laboratory sp. z o.o.